Fotosintez

Yaşıl bitkilər öz qidalarını fotosintez adlanan kimyəvi prosesdə hazırlayırlar.

Günəşdən gələn işıq enerjisi qlükoza şəkərindəki kimyəvi enerjiyə ötürülür.

İşıq enerjisi xlorofil adlanan yaşıl maddə tərəfindən sorulur.  Xloroplastların yaşıl rəngi də xlorofilin olması ilə əlaqədardır.

Fotosintez prosesinin çox hissəsini çoxunu yerinə yetirən bitki hüceyrələri, yarpaqda süngər və sütunvari parenximi hüceyrələri kimi, işığın çox hissəsini sormaq üçün çoxlu xloroplastlardan ibarətdir.

Bu süngər və sütunvari parenximi hüceyrəsinin şəklidir
 

Enerji karbon dioksid və suyu qlükoza və oksigenə çevirmək üçün istifadə olunur.

Karbon dioksid yarpaqlarda havadan əldə olunur.

Su torpaqlardan köklər vasitəsilə əldə olunur.

Reaksiya söz bərabərliyində cəmlənir:

Fotosintezin məhsulları bütün digər orqanizmlər üçün vacibdir.

Oksigen bitkilər və heyvanlar tərəfindən tənəffüsdə istifadə olunur.

Qlükoza heyvanlar üçün enerji mənbəyidir.

Qlükozadan istifadə

Hasil olan qlükozanın bəzisi bitki tərəfindən tənəffüsdə istifadə olunur.

The energy released is used to build up smaller molecules into larger ones:

• Buraxılan enerji saxlanılma üçün həll olunan nişastaya çevrilə bilər
• Şəkər hüceyrə divarları üçün sellülozaya çevrilir.
• Şəkər, nitrat və digər qidalandırıcı maddələr zülalları əmələ gətirmək üçün amino-turşulara çevrilir.
• Şəkər toxumlarda saxlanılma üçün lipidlərə (piy və yağlar) çevrilir.

Mineral tələbat

Sağlam böyümə üçün mineral duzlara ehtiyac var.

Bunlar bitki tərəfindən torpaqdan mineral ionlar şəklində sorulur.

Fotosintez eksperimentləri

Eksperimentlər fotosintez üçün işıq, karbon dioksid və xlorofilin lazım olduğunu göstərmək üçün aparılır.

Bunlardan biri kənarlaşdırılsa, bitkidə fotosintez prosesi ola bilməz.
 

Bitkinin fotosintez olunduğunu görmək üçün yarpaq kənarlaşdırıla və nişastanın olması üçün yoxlanıla bilər.  

• Yarpaq qaynayan suya atıldıqda ölür. Bu yarpağın içərisində olan bütün kimyəvi reaksiyaları dayandırır.
• Yaşıl xlorofil yarpağın etil spirtində bir neçə dəqiqə qaynadılması ilə kənarlaşdırılır.
• Yarpaq yumşalır və etil spirti isti suda yuyulur.
• Sonra nişastanın olmasını yoxlamaq üçün yarpağın üzərinə yod məhlulu tökülür.

Bu nəticə rəngarəng yarpaq üçündür.

Yarpağın yalnız mərkəzi hissəsində xlorofil vardır. Sınaqdan sonra yalnız bu hissə yod məhlulu ilə qaralır. Bu onu göstərir ki, fotosintez üçün xlorofil lazımdır.

Fotosintezin sürəti

Fotosintezin sürətinə bir sıra faktorlar təsir göstərir:

• İşığın intensivliyi – daha çox işıq, daha çox sürət.
• Karbon dioksid konsentrasiyası – daha çox karbon dioksid, daha çox sürət.
• Temperatur – yüksək temperatur fotosintezin sürətini artırır, çünki o fermentlərlə idarə olunur. Amma çox yüksək temperatur enzimlərin təbii xüsusiyyətlərini dəyişə və sürəti azalda bilər.

Bu amillərdən biri çatışmadıqda, təchizat fotosintezin sürətini məhdudlaşdıracaq.
 

Qrafikdəki A xətti göstərir ki, işığın intensivliyi artan kimi fotosintezin sürəti də artır.

Sonda xətt bərabərləşir və artan işıq intensivliyinin sürətə heç bir təsiri olmur.

Amma B xətti göstərir ki, temperatur artıqda sürət də sonradan artır. Bununla belə temperatur məhdudlaşdırıcı amil olmalı idi.