Sonsuz dövrü onluq kəsr şəklində göstərilə bilməyən ədədlərə irrasional ədədlər deyilir.
Beləliklə, irrasional adlanır.
İrrasional ədədlərin sadələşdirilməsi
a.Toplama və çıxma
Qayda: Yalnız eyni ədədlərin kvadrat köklərini toplaya və ya çıxa bilərik.
+
= 2
5 – 2
= 3
+
= sadələşdirilə bilməz.
b. Vurma və Bölmə
Qayda: İrrasional ədədləri vura və bölə bilərik.
x
=
÷
=
Note:
÷ 2
sadələşdirilə bilməz.
But
x 2
= 2
İrrasional ədədləri tam ədədlərə vurduqda və ya böldükdə bu qaydadan istifadə edə bilərik.
Vürüğun kök altından çıxarılması
= = x = 2 x = 2
So
= 2
Kvadrat kök daxilindəki ədədin vuruqlarından biri kvadrat ədəddirsə, onda kvadrata vurula və kənara çıxardıla bilər.
= = 3
İrrasional ədədlər üzrə məsələlər
Misal 1: Düzbucaqlının uzunluğu (2 + )sm, eni isə (3 – )sm-dır. Düzbucaqlının sahəsini tapın.
Sahə = (2 + ) (3 – ) = 6 – 2 +3 – 3
Sahə = (3 + 3 ) sm
Misal 2: Sadələşdirin x
=
= x = = 2
Məxrəcin irasionallıqdan azad edilməsi.
Bu məxrəcin irrasionallıqdan azad edilməsi üsuludur.
Misal 1:
3
=
3
x
=
3
_____
2
Qayda: Məxrəci rasional etmək üçün surət və məxrəci - məxrəcin qoşmasına vuraq lazımdır.
Misal 2: Məxrəc ifadə olduqda.
5
=
5
x
( 2 – )
=
5 ( 2 – )
(2 + )
( 2 + )
( 2 – )
4 – 2 + 2 – 3
=
5(2 – )
=
5 ( 2 – )
1
Qayda: Kəsrin məxrəcini irrasionallıqdan azad etmək üçün kəsrin surət və məxrəcini məxrəcin qoşmasına vurmaq lazımdır. This eliminates the surd from the denominator.