skoool™.com
 

 
skoool updates
skoool-un dərslərinə tez keçid.

Mikrodalğalar

Fotosintez prosesində yarpağın rolu

Elektromaqnit radiasiyası

 

« geri 

Cəbr (orta) – Vuruqlara ayırma
 

Üsul 1 | Üsul 2 | Üsul 3 | İkiqat mötərizələr
 

Cəbrdə ifadəyə mötərizələr qoymaqla vuruqlara ayırırıq.

Vuruqlara ayırmanın 3 üsulu vardır.  

Üsul 1: Adi vuruq

Misal 1 : 3y + 6 vuruqlara ayırın.

Bu halda 3 adi vuruqdur, çünki 3y və 6-ya bölünəcək.

Bununla da cavab belə yazılır:

  3(y + 2)

Növbəti misalda iki adi vuruq vardır.

Misal 2: 5y2 - 10y vuruqlara ayırın

5 və y vuruqlardır, cavab 5y (y - 2)

  5y (y - 2)

Vuruqlara ayrılma istənildikdə biz bütün adi vuruqları çıxarmalıyıq.
 

Üsul 2: Üç həddən ibarət kvadrat ifadələrin vuruqlara ayrılması

Kvadrat ifadə qüvvət kimi kvadrat həddən ibarət olur.

Misal 1: y2 + 5y + 6 vuruqlara ayırın.

Bu üsulda iki mötərizədən istifadə edirik. Bunun daxilində biz birinci və sonuncu həddin vuruqlarını qoyuruq:

 
   y2
+
 5y        +  6
           
  (y y)       (6 1)
(3 2)

           Factors of the
              1ci həddin vuruqları  

               sonuncu həddin vuruqları

Qeyd: Bu halda sonuncu həddin iki cut vuruğu var. Biz orta həddə əlavə edilən cütü (bu halda 5) seçirik.

Belə ki, cavab (y +3 )(y + 2).

Hədlərin işarələri müxtəlif ola bilər, aşağıdakı misalda olduğu kimi:

Misal 2: vuruqlara ayırın

 y2 + 3y - 10

   
 
 
 

(y y)       (-5, 2)

                 (5, -2)
                 (-10, 1)
                 (10, -1)

Bu halda yalnız 5 + -2 = 3 (orta hədd olan)

Cavab = (y +5 )( y -2)

Misal 3: vuruqlara ayırın  x2 - 7x + 12
 
(x x)      (- 3 - 4)
             - 3 + - 4 = - 7 (orta hədd olan)

Cavab: (x - 3 )(x - 4)

 

Üsul 3: İki kvadrat arasındakı fərq

Bu üsul iki kvadrat şərti olan ifadələr üçündür və onlar arasındakı işarə çıxma olmalıdır.

Misal 1: x2  - 9 vuruqlara ayırın

Həm x2, həm də 9 kvadrat hədlərdir və çıxma işarəsidir. Belə ki, bu yolla vuruqlara ayıra bilərik.

  x2
-
    9  
(x x)
   (3 3)  
      (x + 3)  (x - 3)  

Misal 2: Vuruqlara ayırın  y2 - 25
  (y y) (5 5)
  (y + 5)(y - 5)
Qeyd: Bir mötərizənin içərisində +, digərində isə - işarəsi var.
 
Bu üsulların birləşməsi bəzi ifadələrdə istifadə oluna bilər.

Misal 3: vuruqlara ayırın. 2y2 - 8

Adi vuruq

 2(y2 - 4)
İki kvadrat arasındakı fərq

 2(y + 2)(y - 2)

Qeyd: Mötərizələri götürməklə cavabı yoxlaya bilərik. Bu “mötərizələrin açılması” adlanır.

Məsələn, 3(y + 2) = 3 x y + 3 x 2 = 3y + 6

Qeyd: Mötərizə içərisindəki hər şeyi 3-ə vururuq.

5y(y - 2) = 5y x y + 5y x - 2 = 5y2 - 10y

 

İkiqat mötərizələr

Misal 1:
 
(y + 3)(y + 2) = y(y + 2) + 3(y + 2)

= y2 + 2y + 3y + 6

= y2 + 5y +6

Qeyd: ikinci mötərizəni y və 3-ə vururuq.

Misal 2:
 
(y + 5)(y - 2) = y(y - 2) + 5(y - 2)

= y2 - 2y + 5y - 10

= y2 + 3y - 10



Misal 3:
 
(x - 3)(x - 4) = x(x - 4) - 3(x - 4)

= xx - 4x - 3x + 12

= x2 - 7x + 12

 
Qeyd: bu dəfə -3-ə vururuq. Bu ikinci mötərizədəki işarələri dəyişir.

Copyright ©2015 Edumedia LLC 
skoool haqqında   Tərəfdaşlar haqqında  Toxunulmazlıq və Təhlükəsizlik
EDUMEDIA şirkəti tərəfindən adaptasiya olunub.