|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Giriş | Toplama | Çıxma | Vurma | | Bölmə | MABVTB
|
Giriş
Ədədlər üzərində əməllər dörd cür olur- toplama, çıxma, vurma və bölmədir.
İşarələr +, –, x, və ÷.
Bu əməliyyatlar üçün bəzən istifadə olunan sözlər bunlardır:
- Toplama: cəm, üstəgəl
- Çıxma: fərq, çıx
- Vurma: hasil, dəfə
- Bölmə: nisbət, qismət
|
Toplama
Toplama, məsələn 156 + 378
Həmişə rəqəmləri bir-birinin altında yazıb toplayın:
|
Çıxma
Çıxma, məsələn 734 – 589
71 31 4
- 5 8 9
1 4 5
Deyirik ki, 4-dən 9-u çıxa bilmərik, beləliklə, növbəti sütundan on götürürük və 9-u 14-dən çıxıb 5 alırıq.
Üçdən götürdüyümüzə görə indi o 2 olmalıdır.
Beləliklə, 8 2-dən çıxılmalıdır.
Yenidən borc götürür və 8-i 12-dən çıxırıq.
Son sütunda 6-dan 5-i çıxırıq.
Bununla da 734 – 589 = 145.
|
Vurma
Qısa vurma: məsələn, 75 x 4
Bunu aşağıdakı kimi yazın:
75
x 4
300
4 x 5 cavabı 20-dir, 0 yazır, 2-ni yadda saxlayırıq.
Sonra 4 x 7 28 edir, 2-ni əlavə edirik, 30 alırıq.
Uzun vurma: məsələn, 45 x 32
46
|
|
|
x 32
|
|
|
92
|
|
(46 x 2) |
1380
|
|
(46 x 30) Qeyd: 0-ı yazın, 3-ə vurun |
1472
|
|
|
|
Bölmə
Qısa bölmə: məsələn 56 ÷ 2 =
2-ni 5-ə bölürük edir 2, 1 qalıq.
Bu 1 10 kimi 6 sütununa qoyulur, 16 alınır.
Yenidən 16-nı 2-yə bölürük, 8 dəfə, cavab 28 alırıq.
Uzun bölmə: məsələn 7682 ÷ 14 =
|
|
70 |
|
|
68
|
|
|
64
|
|
|
42
|
|
|
42
|
|
14 x 5 = 70, beləliklə, 76-da 14 5 dəfədir, 6 qalıq qalır.
8-i aşağı gətiririk, 68 alınır.
Yenidən 68-də 14 4 dəfədir, qalıq 4-dür, çünki 14 x 4 = 64.
42 almaq üçün 2-ni aşağı gətiririk.
42-də 14 3 dəfədir, çünki 14 x 3 = 42, qalıq yoxdur.
|
MABVTB
MABVTB Əməllərin yerinə yetrilmə ardıcıllığı
M mötərizə
A ardıcıllıq
B bölmə
V vurma
T toplama
B bölmə
Məsələn, 5 + 3 x 2 = 5 + 6 = 11 hesablayın..
+ işarəsindən əvvəl x qoymalıyıq
( 5 + 3 ) x 2 = 8 x 2 = 16.
Bu halda x-dən qabaq mötərizə qoymalıyıq.
12 – 6 ÷ 2 = 9.
Çıxmadan əvvəl bölməni aparırıq.
|
|
|
|