|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mərtəbə vahidləri | Onluq kəsrlərin toplanması və çıxılması | Onluq kəsrlərin vurulması | Onluq kəsrlərin bölünməsi | Digər Əməliyyatlar
|
Mərtəbə vahidləri
Onluq kəsrdəki rəqəmlər ədəddə olan yerindən asılı olaraq mövqeyə malikdirlər.
Rəqəmlərin yerləşmə mövqeyi aşağıdakı başlıqlarla verilir:
Başlıq
|
Onluq
|
Tam
|
.
|
Onluq hissə
|
Yüzlük hissə
|
Ədədlər
|
6
|
5
|
.
|
2
|
5
|
Birinci rəqəm beş, tamdır, çünki o tam sütunundadır.
İkinci rəqəm beş yüzlük sütununda olduğuna görə beş yüzlükdür.
Onluq kəsrləri işləyərkən rəqəmləri düzgün sütunlarda yazmaq vacibdir.
|
Onluq kəsrlərin toplanması və çıxılması
Qayda: Onluq kəsrləri toplamaq və çıxmaq üçün hər bir mərtəbəni ona uyğun mərtəbənin altında yazmaq lazımdır.
Misal: 6.23 + 17.58 + 0.452
|
6
|
.23 |
|
|
|
17
|
.58 |
|
|
+
|
0
|
.452 |
|
|
|
24
|
.262 |
|
|
Əks təqdirdə, tam ədədlər kimi eyni üsulla toplayırıq və çıxırıq.
45.37 – 3.76 |
45.37
|
|
|
-
|
3.76
|
|
|
|
41.61
|
|
|
|
Onluq kəsrlərin vurulması
a. Qısa vurma
Tam ədədlər kimi eyni üsulla, amma sona çatan kimi vergüldən sonrakı rəqəmlərin sayı qədər sağdan sola sayıb vergül qoymaq lazımdır.
b. Uzun vurma
4.32 x 5.2
432 x 52 = 22464 kimi götürün.
|
Bunu tam ədədlərin uzun vurulması kimi edirik. Sonra cavabda onluq nöqtəni qoyuruq, aşağıdakı kimi.
4.32-də nöqtədən sonra iki rəqəm var.
5.2-də nöqtədən sonra bir rəqəm var.
2+1 = 3, cavabda nöqtədən sonrakı rəqəmlərin sayını verir.
22.464
4.32 x 5.2 = 22.464
|
|
|
Onluq kəsrlərin bölünməsi
a. Onluq kəsri tam ədədə bölmək
Tam ədədləri bölmək kimi eyni üsulla edilir, amma cavabda onluq nöqtəni qoyuruq.
Misal: |
12.45 ÷ 5 |
= 2.49
|
|
|
|
|
|
|
|
^
|
|
|
|
Sırada nöqtə |
b. . Onluq ədədi onluq ədədə bölmək
6.25
|
÷
|
0.5
|
= 12.5
|
x 10
|
|
x10
|
|
0.5-i 10-a vurmaqla tam rəqəm ala bilərik. Bunu həmçinin 6.25 ilə də edə bilərik.
62.5 ÷ 5 = 12.5
Qayda: Onluq ədədə bölmək üçün biz onu 10-a, 100-ə …….. vurmaqla böləni tam ədədə çevirib bölmə prosesini yuxarıdakı kimi davam etdiririk.
Bizdə qalıq qala bilər: 17 ÷ 4 = 4.25
Onluq nöqtədən sonra istədiyimiz qədər sıfır əlavə oluna bilər və tam ədədlər kimi bölməyə davam edirik.
|
|
Digər əməliyyatlar
Onluq kəsrlərin 10, 100,… vurulması
5.76 x 10 = 57.6
|
|
165.8 ÷ 10 = 16.58
|
5.76 x 100 = 576.0 |
|
165.8 ÷ 100 = 1.658 |
Qeyd: Onluq kəsrləri mərtəbə vahidlərinə vurduqda, vergülü sıfırların sayı qədər sağa, böldükdə sola çəkmək lazımdır.
5.76 x 1000 = 5760.0 |
|
165.8 ÷ 1000 = 0.1658 |
(nöqtə 3 mərtəbə sağa hərəkət edir) |
|
(nöqtə 3 mərtəbə sola hərəkət edir) |
Onluq kəsrin adi kəsrə çevrilməsi
|
|
.
|
Onluq
|
Yüzlük
|
0.25
|
=
|
0.
|
2
|
5
|
Onluq kəsri oxuduğumuz kimi yazaq və ixtisar edək:
|
|
|
|