|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Seysmik dalğalar | | Yer kürəsinin quruluşu | P dalğaları və S dalğaları |
|
Seysmik dalğalar
Yanaşı tektonik plitələr bir-biri boyunca sürüşdükdə və ya bir-birini keçdikdə Yer daxilinin dərinliklərində zəlzələlər baş verir.
Seysmik dalğalar zəlzələlərin nəticəsi olan zərbə dalğalarıdır.
Onlar Yeri gəzir və xüsusi qrafik üzrə hərəkətləri qeydə alan seysmometrlər adlanan alətlər ilə müəyyən olunurlar.
Zəlzələlər zədələnmələrə səbəb ola bilən səthi dalğaları əmələ gətirirlər.
Onlar həmçinin Yerdə yayıla bilən iki növ dalğa da yaradırlar - P dalğaları və S dalğaları.
|
Yer kürəsinin quruluşu
Yer kürəsi demək olar ki dairəvidir və üç əsas qatdan ibarətdir.
- Üzərində yaşadığımız hissə nazik qabıqdır.
- Mantiya Yerin mərkəzinin yarısına qədər uzanır. O, bərk maddənin bütün xüsusiyyətlərinə malikdir, amma çox yavaş axa bilər.
- Nüvə Yerin radiusunun yarısından çoxudur. O, nikel və dəmirdəndir, daxili və xarici nüvəyə ayrılır. Xarici nüvə mayedir daxili nüvə isə bərk maddədir.
Yerin ümumi sıxlığı qabığı təşkil edən süxurların orta sıxlığından daha böyükdür.
Bu o deməkdir ki, Yerin daxili qabıqdan daha sıx olan müxtəlif materialdandır.
|
P dalğaları və S dalğaları
Dalğanın növü |
Sürəti |
Dalğanın növü |
Nədən keçir |
P dalğası |
Sürətli |
Uzununa |
Maye və bərk maddələr |
S dalğası |
Yavaş |
Enine |
Yalnız bərk maddələr |
Hər iki dalğanın sürəti mantiyaya doğru dərinliklə artır.
Dalğalar əyri yollarla hərəkət edir, çünki onların sürəti dəyişir, beləliklə, onlar istiqaməti dəyişmiş olurlar.
Mantiya və nüvə arasındakı sərhəddə dalğanın istiqaməti bərk maddə və maye arasındakı sərhəddə sınma ilə dəyişir.
S dalğaları nüvədə hərəkət etmirlər, çünki onlar mayedə hərəkət edə bilmirlər. Beləliklə, onlar heç vaxt seysmik dalğaların mənbəyindən Yerin əks tərəfindəki ərazilərə çatmırlar.
Yer kürəsinin laylı quruluşu barədə bildiklərimiz əsasən seysmik dalğaların yollarını öyrənməkdən irəli gəlir.
|
|
|
|