Turşular, qələvilər və əsaslar  | Neytrallaşdırma reaksiyaları | Həll olmayan əsasdan istifadə ilə duzların hazırlanması

Xlor-qələvi sənayesi  | Halogenidlər

Turşu suya əlavə olunduqda hidrogen ionları H⁺(məh),əmələ gətirən maddədir.

Turşuların pH dəyəri 7-dən aşağıdır.
 

Bəzi sadə laboratoriya turşuları bunlardır:

• Xlorid turşusu, HCl
• Sulfat turşusu, H₂SO₄
• Nitrat turşusu, HNO₃

Əsas turşunu neytrallaşdıran istənilən maddədir.

Neytral məhlulun pH dəyəri 7-dir.
 

Qələvi həll olan əsasdır.

Bütün qələvilər suya əlavə olunduqda hidroksid ionları, OH_-(məh), əmələ gətirirlər.
Qələvilərin pH dəyəri 7-dən yuxarıdır.

Bəzi sadə laboratoriya qələviləri bunlardır:

• Natrium hidroksid, NaOH
• Kalium hidroksid, KOH

Neytrallaşdırma reaksiyaları 

Turşu neytrallaşdırıldıqda düz əmələ gəlir.

   turşu   +   qələvi      duz   +   su

Hidrogen və hidroksid ionları birləşdikdə su əmələ gəlir.

    H⁺_(məh)     +     OH^-_(məh)     H₂O_(m)

Alınan duz istifadə olunan turşudan və qələvidəki metaldan asılıdır.

Xlorid turşusu xloridlər adlanan duzları əmələ gətirir.

Sulfat turşusu sulfatları əmələ gətirir.

Nitrat turşusu nitratları əmələ gətirir.
 

Ammonyak qazı qələvi məhlulu, ammonium hidroksid əmələ gətirmək üçün suda həll olur.

Bu, ammonium duzları almaq üçün turşu ilə neytrallaşdırıla bilər.

    Sulfat turşusu   +  ammonium hidroksid    ammonium sulfat   +   su

Qələvidən istifadə edərək duz hazırladıqda adətən büretdən istifadə olunmaqla titrləmə aparılır. Bu, avadanlığın mayenin kiçik həcmini dəqiqliklə çatdıra bilən bir hissəsidir.

Duz hazırlamaq üçün natrium xlorid, xlorid turşusu natrium hidroksid məhlulu ilə reaksiyaya girir.
   xlorid turşusu   +   natrium hidroksid       natrium xlorid   +   su
           HCl(məh)         +          NaOH(məh)                 NaCl(məh)        +    H₂O(m)

Qələvinin məlum həcmini neytrallaşdırmaq üçün dəqiq nə qədər turşunun lazım olmasını tapmaq üçün ilkin titrləmə aparılır.

Qələvi fenolftalein indikatorunun bir neçə damcısı ilə kolbaya yerləşdirilir. Bu indikator qələvidə çəhrayı, turşuda rəngsizdir.

Kolba fırladılan zaman turşu yavaş-yavaş əlavə olunur.

İndikator rəngini dəyişən kimi qələvi neytrallaşmışdır və turşunun həcmi büretdən oxunur.
 

Duz və su neytral məhlulunu hazırlamaq üçün titrləmə sonra indikatorsuz təkrar olunur.

Su buxarlanır, təmiz natrium xlorun ağ kristalları qalır.

Həll olmayan əsasdan istifadə ilə duzların hazırlanması

Turşular həm də həll olmayan əsasdan (məs.: keçid metal oksidlər və hidroksidlər) ilə neytrallaşdırıla bilər.

   turşu   +   metal oksid      duz   +   su

məs.   nitrat turşusu   +   mis oksid      mis nitrat   +   su

   turşu   +   metal hidroksid      duz   +   su

məs.   sulfat turşusu   +   dəmir hidroksid       dəmir sulfat   +   su

Metallar və metal karbonları turşuları neytrallaşdırır.

   turşu   +   metal      duz   +   hidrogen

məs.   xlorid turşusu   +   sink      sink xlorid   +   hidrogen

   turşu   +   metal karbonat      duz   +   karbon dioksid   +   su

məs. xlorid turşusu + kalsium karbonat   kalsium xlorid + karbon dioksid + su

Həll olmayan əsasdan istifadə etməklə duz hazırlamaq üçün əsasın artıq miqdarı bütün turşuların reaksiyaya girdiyindən əmin olmaq üçün turşuya əlavə olunur.

Artıq sonra süzülür, duz məhlulu qalır, bu da duzdan buxarlana bilər.

Xlor-qələvi sənayesi

Natrium xlor məhlulu şor su adlanır.

Şor suyun elektrolizi mühüm sənaye prosesidir.

Xlor qazı müsbət elektrodda əmələ gəlir.

Halogenidlər

Halogenidlər tərkibində halogen olan qarışıqlardır.

Hidrogen halogenidləri, məs.: hidrogen xlorid, turşu məhlulları almaq üçün H⁺ ionlarının yaranmasına görə suda həll olan qazlardır.

Gümüş halogenidləri (məs.: gümüş xlorid, gümüş brom və gümüş yod) işıq, rentgen şüaları ilə gümüşə və radioaktiv mənbələrdən şüalanmaya endirilir.

Onlar fotolent və foto kağızların hazırlanmasında istifadə olunur.

Gümüşə işıq vurduqda o tünd rəngə əmələ gətirir.

                        işıq
gümüş xlorid     gümüş  +  xlor